Resten van calvinistische tempel gevonden in Rubenstuin

Op de site van het Rubenshuis zijn er verschillende werken aan de gang. Een nieuw onthaalgebouw is volop in opbouw en begin dit jaar werd gestart met de heraanleg van de museumtuin. Als eerste vonden er grootschalige grondwerken plaats voor de installatie van buffertanks, infiltratiebekkens en de fontein. Een uitgelezen moment voor archeologen om een onderzoek te doen naar wat zich ooit in deze tuin heeft afgespeeld. Na de geitenleerlooierij uit de 14de eeuw werden nu ook resten teruggevonden van een calvinistische tempel uit de periode van de godsdienststrijd.

resten van pijlers in een uitgegraven put in de tuin
links naast tekst
content

Calvinistische tempel

In de zuidelijke zone van de tuin kwamen vier bakstenen pijlers in 16de-eeuws metselwerk aan het licht. De pijlers zijn vierkant, 1 op 1 meter, en waren nog tot 1,30 – 2 meter hoogte bewaard. Ze stonden op gelijke afstand van elkaar en vormden een halve cirkel. Het was snel duidelijk dat het om de resten van een calvinistische tempel gaat.

De tempel dateert uit de periode van 1566 toen de beeldenstorm losbarstte in Antwerpen. Om de gemoederen te bedaren, kregen de protestanten de toestemming om zes tempels binnen de muren van de stad op te trekken. Eén ervan bevond zich op het terrein achter de Wapper, op de plaats van de latere Rubenstuin. De tempels kenden een achthoekig grondplan en waren hoofdzakelijk in hout opgetrokken. De bakstenen pijlers droegen het dak.

tekening van doorsnede van een tempel
rechts van tekst
content

Amper een jaar later, in 1567, beval landvoogdes Margareta van Parma om de protestantse kerken af te breken en alle sporen van de hervorming uit te wissen. Zo gebeurde het, en van de tempels was lange tijd niets meer te zien. Tot in 1939 Emiel Van Averbeke de Rubenstuin opnieuw aanlegde en vier bakstenen pijlers zag. Hij maakte een schets en veronderstelde dat het om de resten van de calvinistische tempel ging. Lang werd er getwijfeld aan de echtheid van zijn vondst en registratie, maar de huidige opgravingen konden deze theorie bevestigen. De bakstenen pijlers van de calvinistische tempel bleven dus wel degelijk bewaard in de ondergrond van de Rubenstuin. Een opmerkelijke vondst die een tumultueus stukje geschiedenis weer tastbaar maakt.

14de-eeuwse geitenleerlooierij

Eerder dit jaar werd gegraven in de centrale, oostelijke en noordelijke zone van de tuin. De archeologen troffen daar een 19de-eeuwse gemetselde kelder, een 16de-eeuwse scheidingsmuur en een grote hoeveelheid archeologische lagen en kuilen tot op redelijke diepte aan. Het gaat om laatmiddeleeuwse kuilen met een hoge concentratie afvalmateriaal en resten van verbranding. Ze wijzen op artisanale activiteiten in deze zone tijdens de late middeleeuwen.

Eén kuil was opmerkelijk. In de vulling zaten honderden hoornpitten en pootjes van geiten. Deze vondst duidt erop dat op deze plek in de late middeleeuwen een leerlooier aan het werk was. Dierenhuiden werden namelijk vanuit het platteland aan de leerlooiers in de stad geleverd met de hoornen en pootjes nog aan, dit functioneerde als een kwaliteitslabel. De leerlooier liet deze uitsteeksels zitten tot hij klaar was met de huiden, dan verwijderde hij ze, verkocht het hoorn aan de hoornbewerker en gooide de hoornpitten en pootjes in een afvalkuil. Doordat het om geiten gaat, weten we dat het om het fijnere, witte leer gaat. Het is een bijzondere vondst voor onze kennis over het laatmiddeleeuwse Antwerpen, tot nu toe konden nog geen leerlooierijen gelokaliseerd worden in de stad. Ook voor de bredere kennis van de late middeleeuwen is dit van belang, leerlooierijen met geitenleer zijn zeldzaam en werden nog nooit op deze schaal aangetroffen in een stedelijke context in Vlaanderen.

Lezing

Op 1 oktober vindt een lezing plaats waarbij de archeologen duiding geven over de vondsten in de tuin van het Rubenshuis. Tickets zijn online te bestellen op de site van het Rubenshuis: https://rubenshuis.be/nl/activiteit/lezing-archeologische-vondsten-uit-de-tuin.

Gerelateerd

Huidige Rubenstuin met taxushagen
Nieuws

Aanleg nieuwe tuin Rubenshuis start op 17 oktober

De aanleg van de nieuwe tuin van het Rubenshuis start op maandag 17 oktober. De huidige tuin is nog toegankelijk tot en met zondag 16 oktober. De planten en het materiaal uit de huidige tuin worden grotendeels gerecupereerd.

Portiek Rubenshuis na restauratie © Ans Brys
Nieuws

Portiek en tuinpaviljoen Rubenshuis gerestaureerd

De eyecatchers van het Rubenshuis, de portiek en het tuinpaviljoen, zijn terug zichtbaar voor het grote publiek. Na anderhalf jaar is de restauratie voltooid.

Mensen wandelen door de monumentale portiek. Deze werd gerestaureerd en kreeg bovenaan een glazen constructie ter bescherming tegen neerslag en vervuiling.
Project

Rubenshuis

Publieke gebouwen

De 400 jaar oude portiek en het tuinpaviljoen - de twee overgebleven authentieke elementen -  zijn volledig gerestaureerd. Ook de kunstenaarswoning en de tuin worden onder handen genomen. Met een nieuw onthaalgebouw krijgt het museum de nodige bezoekersfaciliteiten en wordt het…